ΧΕΙΜΩΝΑ ΝΑ ΒΡΕΘΟΥΜΕ ΣΤΙΣ ΓΙΟΡΤΕΣ / Δημήτριος Γκόγκας από την ποιητική συλλογή: Ένα τετράδιο για το Στρυμονικό

 

Ρωτώ σιγά ποιον δρόμο θα διαλέξεις

κι εσύ κοιτάς ψηλά τον ουρανό.

Γυμνά τα πόδια σου και πως τρέξεις,

κρεμιέται τ΄ όνειρο σ΄ ένα γκρεμό.

 

Στης γης σ΄ ένα δωμάτιο, πεθαίνεις.

Ο ήλιος πώς να φτάσει να σε δει.

Τη μέρα δεν μιλάς κι όλο σωπαίνεις,

τη νύχτα φεγγαράκι σε κλουβί.

 

Ρωτώ ξανά: μπορώ να περιμένω;

Και βάζω στο ποτήρι μου νερό.

Στους ουρανούς σε έχουν πεθαμένο.

Μια μάνα κελαηδάει σ΄ αγαπώ.

 

Φοβάσαι μα ελπίζω να πετάξεις,

γεμίζω τα ποιήματα μ΄ ευχές.

Ελπίζω το Φθινόπωρο ν΄ αλλάξεις,

Χειμώνα να βρεθούμε στις γιορτές.

 

 

[Τώρα η καρδιά μου χτυπά] από την ποιητική συλλογή: ΞΕΡΩ ΕΝΑΝ ΤΟΠΟ του Δημητρίου Γκόγκα

 

Τώρα, το ξέρω η καρδιά μου χτυπά,

για κείνο τον όμορφο τόπο,

για κείνη την γέρικη ιτιά,

πού ΄σπειρε η μάννα με κόπο.

 

Στης αυλής τη μεγάλη ροδιά,

κάποτε έκατσα λίγο.

Στη σκιά της να βρω τη δροσιά

και κατόπι σαν ξένος να φύγω.

 

Μα πάλι η καρδιά μου χτυπά

και γυρίζει η σκέψη στο σπίτι.

Στην πέτρινη εκείνη φωλιά

που πετούσα σαν το σπουργίτι.

ΜΑΝΑ ΜΗΝ ΚΛΑΙΣ / ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ ΓΚΟΓΚΑΣ (Ποιητική Συλλογή: ξέρω εναν τόπο)

 
Μανούλα μην κλαις. Στο υγρό προσκεφάλι
κουφέτα έχω απλώσει, (νύχτα) σφαίρες κενές.
Δεν μιλώ για ημέρες που θεός θα μας βάλλει
να χορεύουμε σπίθες, σ΄ απλωμένες φωτιές.
 
Αχ μανούλα…το κρυφό χτυποκάρδι
είναι πόνος σε πόνο που δεν έχει γιατρειά
σαν την αύρα που απλώνει στα μαλλιά σου ένα χάδι
και πριν ξημερώσει  είναι στάλα, δροσιά.
 
Ναι μανούλα, μην κλαις. Ο γιός σου εχάθη
στου πολέμου την νίκη. Κι ένα άστρο που ήρθε,
λαβωμένο απ΄ του εχθρού την ολόχαρη σπάθη
σαν χνώτο σε τζάμι, απ΄ το στόμα σου απήλθε.
 
Και τώρα; Τώρα μανούλα τα μαλλιά σου ασπρίσανε
και στα δάκτυλα έπλεξαν. Πόσο δύσκολο είναι
τους εχθρούς να δεχτείς - που κι αυτούς τους μισήσανε-
Κυριακή σε τραπέζι. «Γιε μου αστέρι έλα δίπλα και μείνε,
 
χτένισε τον Χειμώνα κι άπλωσέ μου την λύπη
να στεγνώσει στο σύρμα, που κουρνιάζουν πουλιά
πριν μετρήσω τις σφαίρες και δω πως μου λείπει
μια θα αστράψει και θα φύγουν μακριά».

ΘΑ ΒΡΕΘΟΥΜΕ / ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ ΓΚΟΓΚΑΣ από την ποιητική συλλογή: ΞΕΡΩ ΕΝΑΝ ΤΟΠΟ

 

 
Θα βρεθούμε στην γη που μας γέννησε.
Ωχ αδέλφια η ώρα μας φτάνει.
Κάποιον χρόνο το μάτι ατένιζε
μια γροθιά υψωμένη, στεφάνι.
 
Θα βρεθούμε στις γούβες που πίναμε,
το καθάριο νερό που κυλούσε,
με τις χούφτες στους άλλους το δίναμε,
με ψιθύρους σε μας τραγουδούσε.
 
Στις αυλές θα βρεθούμε που ζήσαμε,
στα σοκάκια που οι μνήμες χορεύουν,
στους χωμάτινους πύργους που στήσαμε
και οι θρόνοι, αδειανοί μας γυρεύουν.

Η ΚΑΠΝΟΠΟΥΛΗΣΗ (Ποιητική Συλλογή: ΞΕΡΩ ΕΝΑΝ ΤΟΠΟ) Δημήτριος Γκόγκας

 
 

Χειμώνας. Κάπου στο σπίτι μια σόμπα ανάβει,
ο πατέρας κι η μάνα σκυφτοί σε μια κάσα,
ο παππούς με βελόνα, τα δέματα ράβει
κι εμείς στο σοφρά με κοφτή την ανάσα.
 
«Όταν θα έρθει ο έμπορας, βράδυ,
μάνα να βγάλεις το σπιτίσιο γλυκό,
να χορτάσει το μάτι». Δίνει στον άνδρα το αστείρευτο χάδι
πάει να γεμίσει το ποτήρι νερό.
 
Ο ήχος στην πόρτα, ένα τσίμπημα, πόνος.
Τα μάτια του θόλωναν, κοιτούσαν παντού.
Σαν να σταμάτησε στο σπίτι ο χρόνος.
«Έλα, έλα θα βρούμε μια άκρη  αλλού»
 
Πώς να του σφίξεις το χέρι; Κατράμι
στα δάκτυλα, μαύρο σαν πίσσα.
Ανείπωτος κόπος που πήγε χαράμι,
στα χείλη η γλυκύτητα, έγινε λύσσα.
 
«Μην απελπίζεσαι, του χρόνου η σοδειά σου,
θα είναι καλύτερη» την πλάτη χτυπάει.
«Για δες ομορφούλικα που ειν΄ τα παιδιά σου.
Είναι καλή η τιμή». Μα κανείς δεν γελάει.
 
Κλείνει η πόρτα, η ώρα κυλάει.
Ο πατέρας κι η μάνα ξανά παν΄  στην κάσα.
Ο παππούς σε μυριάδες κομμάτια. Την μοίρα κεντάει,
κι αφήνει να φύγει απ΄ το κορμί του η ανάσα.

Ο «Διωγμός» και η «έξοδος» των Ελλήνων από την Αίγυπτο

 

   

 

   

    Ο Γκαμάλ Άμπντελ Νάσερ, ανέλαβε την εξουσία στην Αίγυπτο μετά το πραξικόπημα του 1952, πιο συγκεκριμένα την  23η Ιουλίου του 1952 με βασικό σύνθημα «Η Αίγυπτος ανήκει στους Αιγυπτίους». και έγινε πρόεδρος το 1956. Άμεσα προώθησε μια πολιτική εκτεταμένου εθνικισμού και εκβιομηχάνισης της χώρας. Αυτή η πολιτική είχε βαθιές συνέπειες για όλες τις ξένες κοινότητες, ανάμεσά τους και για τους Έλληνες της Αιγύπτου. Η μαζική αποχώρηση των Ελλήνων από την Αίγυπτο έγινε κυρίως από το 1956 έως τα μέσα της δεκαετίας του 1960, με αποκορύφωμα μετά το 1956, χρονιά της Κρίσης του Σουέζ.

    Σύμφωνα μάλιστα με την πρώτη επίσημη απογραφή της Αιγύπτου το 1907, οι κατέχοντες επισήμως την ελληνική υπηκοότητα κάτοικοι της χώρας ανέρχονταν σε 132.947, στους οποίους προστέθηκαν άλλες 40.000, προερχόμενοι από εδάφη υπό τουρκική κατοχή, και άλλες 30.000 μη αναγνωρισμένης υπηκοότητας, πλην ελληνόφωνοι.

    «Το διάστημα μεταξύ 1880 και 1920 σημειώθηκε η μεγαλύτερη οικονομική ανάπτυξη των Ελλήνων της Αιγύπτου. Δημιουργήθηκαν κοινότητες με προεξάρχουσα εκείνη της Αλεξανδρείας, αλλά και του Καΐρου, σύλλογοι και εμπορικά σωματεία, αδελφότητες, ενώ ιδρύθηκαν νοσοκομεία, πτωχοκομεία, ορφανοτροφεία ακόμη και φιλανθρωπικά σωματεία για την ενίσχυση με συσσίτια των αδυνάμων να συντηρηθούν οικονομικά. Γενικά ο ελληνισμός της Αιγύπτου ανεδείχθη σε κυρίαρχη από οικονομικής πλευράς δύναμη, με έντονη πνευματική και κοινωνική δράση, λαμπρύνοντας την ίδια του την πατρίδα, την Ελλάδα, στη φιλόξενη γη της Αιγύπτου, μιας χώρας με μακραίωνη επίσης ιστορία.»[1]

    Θα πρέπει επίσης να σημειώσουμε ότι παρά το γεγονός ότι η ελληνική παροικία συμπαραστάθηκε στην προσπάθεια της Αιγύπτου να απαλλαγεί από τη μοναρχία και τη βρετανική επιρροή, καμία ουσιαστική πρόβλεψη δεν συνέτεινε ώστε να εξαιρεθούν οι Έλληνες από τα περιοριστικά μέτρα.

     «Έως τα τέλη της δεκαετίας του 1950 η ζωή των Ελλήνων της Αιγύπτου είχε καταστεί αρκετά δύσκολη. Στις αρχές της επόμενης δεκαετίας κατέστη σχεδόν αδύνατη. Αιτία το ευρύ πρόγραμμα εθνικοποιήσεων ξένων και αιγυπτιακών επιχειρήσεων στο πλαίσιο του πρώτου προγράμματος Πενταετούς Σχεδιασμού, που τέθηκε σε εφαρμογή το 1960. Τον Φεβρουάριο εθνικοποιήθηκαν η Τράπεζα της Αιγύπτου και η Εθνική Τράπεζα, τον Μάιο εθνικοποιήθηκε ο Τύπος, και οι συγκοινωνίες του Καΐρου ανατέθηκαν στις δημοτικές αρχές της πόλης. Το καλοκαίρι του 1961 το κράτος ανέλαβε τον έλεγχο ολόκληρου του εισαγωγικού εμπορίου και μεγάλου μέρους του εξαγωγικού και καθόρισε κλίμακα φορολογίας με σκοπό το ανώτατο ετήσιο εισόδημα στην Αίγυπτο να μην ξεπερνά τις 5.000 αιγυπτιακές λίρες. Σύμφωνα με την Εθνική (συνταγματική) Χάρτα του Μαΐου 1962, μόνο ο «εθνικός καπιταλισμός» θα επιτρεπόταν στη χώρα.» [2]

    Ο Νάσερ δεν εξέδωσε καμία διαταγή που να λέει ρητά «οι Έλληνες απελαύνονται» όπως και για τους άλλους ξένους υπηκόους. Χρησιμοποίησε οικονομικά και διοικητικά μέτρα που έκαναν την παραμονή τους πρακτικά αδύνατη:

 

Ø  Εθνικοποιήσεις επιχειρήσεων (1956–1961): εργοστάσια, τράπεζες, σχολεία και εμπορικές εταιρείες που ανήκαν σε ξένους ή σε μειονότητες περιήλθαν στο κράτος.

Ø  Περιορισμοί στην κατοχή περιουσίας και επαγγελματικών αδειών.

Ø  Απαγόρευση μεταφοράς κεφαλαίων στο εξωτερικό, κάτι που καθιστούσε αδύνατη τη συνέχιση των εμπορικών δραστηριοτήτων.

Ø  Απαίτηση αιγυπτιακής υπηκοότητας για επαγγελματικές άδειες και εργασία στο Δημόσιο ή σε κρατικοποιημένες επιχειρήσεις.

 

     Οι πολιτικές αυτές χτύπησαν ιδιαίτερα τις ελληνικές κοινότητες της Αλεξάνδρειας και του Καΐρου, όπου πολλοί Έλληνες δραστηριοποιούνταν στο εμπόριο, τη ναυτιλία, τη βιομηχανία και την εκπαίδευση.

 

 

Ποιοι όμως ήταν οι λόγοι που οδήγησαν τον Νάσερ να υλοποιήσει τα παραπάνω μέτρα, ουσιαστικά εναντίον των ξένων κοινοτήτων;

 

Ø  Αιγυπτιακός εθνικισμός και από-αποικιοποίηση. Ήθελε να περιορίσει την επιρροή των Ευρωπαίων και να ενισχύσει την οικονομική ανεξαρτησία της χώρας.

Ø  Αντίδραση στην Κρίση του Σουέζ (1956), όταν η Βρετανία, η Γαλλία και το Ισραήλ επιτέθηκαν στην Αίγυπτο μετά την εθνικοποίηση της Διώρυγας. Με την ανάληψη της προεδρίας όλες οι ξένες κοινότητες αντιμετωπίστηκαν με καχυποψία.

Ø  Ιδεολογικός σοσιαλισμός — το όραμα του Νάσερ για «αραβικό σοσιαλισμό» περιλάμβανε τη μεταφορά των μέσων παραγωγής στο κράτος. (επί της ουσίας κρατισμός)

 

Μέχρι τα τέλη του 1960 είχαν εγκαταλείψει τη χώρα, πηγαίνοντας κυρίως:

Ø  στην Ελλάδα (κυρίως Αθήνα και Πειραιά),

Ø  στην Αυστραλία,

Ø  στη Νότια Αφρική,

Ø  και σε μικρότερο βαθμό στην Αμερική και την Κύπρο.

 

 

ΧΡΟΝΟΛΟΓΙΟ: Οι Έλληνες της Αιγύπτου και η εποχή του Νάσερ

 

ΕΤΟΣ	ΓΕΓΟΝΟΣ - ΣΗΜΑΣΙΑ	ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ
1952	Πραξικόπημα των «Ελεύθερων Αξιωματικών» – κατάργηση της μοναρχίας του Φουάντ Β΄.Ανάληψη εξουσίας από τον Γκαμάλ Άμπντελ Νάσερ (πραγματικός ηγέτης από το 1954).	Αρχή της νέας εθνικιστικής εποχής.
1954	Ο Νάσερ γίνεται επίσημα πρωθυπουργός και αργότερα πρόεδρος.	Προώθηση πολιτικής «αιγυπτιοποίησης» της οικονομίας και της κοινωνίας.
1956	Εθνικοποίηση της Διώρυγας του Σουέζ. Επέμβαση Βρετανίας–Γαλλίας–Ισραήλ.	Η Αίγυπτος στρέφεται εναντίον των δυτικών συμφερόντων· αρχίζει κύμα δυσπιστίας προς τις ευρωπαϊκές μειονότητες (Έλληνες, Ιταλούς, Γάλλους).
1957-1961	Εθνικοποιήσεις τραπεζών, βιομηχανιών, σχολείων και εμπορικών εταιρειών.	Πλήττονται άμεσα οι Έλληνες επιχειρηματίες, εκπαιδευτικοί και επαγγελματίες. Πολλοί αναγκάζονται να φύγουν.
1962-1965	Εντατικοποίηση του σοσιαλιστικού προγράμματος του Νάσερ.	Η κατοχή ιδιωτικής περιουσίας περιορίζεται δραστικά. Μαζική φυγή των Ελλήνων από την Αίγυπτο.
1970	Θάνατος του Νάσερ ο Ανουάρ Σαντάτ τον διαδέχεται.	Οι σχέσεις με τη Δύση βελτιώνονται, αλλά ο ελληνισμός της Αιγύπτου έχει ήδη σχεδόν εκλείψει. Σήμερα ζούνε στηνν Αίγυπτο περί τις 9.000          έλληνες. κυρίως στην Αλεξάνδρεια και το Κάιρο. Συντηρούν σχολεία, εκκλησίες και πολιτιστικά ιδρύματα, κρατώντας ζωντανή τη μνήμη του αιγυπτιώτικου ελληνισμού.

 

 

Πηγές

 

[1] Απόσπασμα από την εφημερίδα της 25^ης Νοεμβρίου 2008 «ΤΟ ΒΗΜΑ»

[2] Απόσπασμα από την εφημερίδα της 20^ης Δεκεμβρίου 2015

     «ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ»

[3] Bικιπαίδεια