Ο «Διωγμός» και η «έξοδος» των Ελλήνων από την Αίγυπτο

 

   

 

   

    Ο Γκαμάλ Άμπντελ Νάσερ, ανέλαβε την εξουσία στην Αίγυπτο μετά το πραξικόπημα του 1952, πιο συγκεκριμένα την  23η Ιουλίου του 1952 με βασικό σύνθημα «Η Αίγυπτος ανήκει στους Αιγυπτίους». και έγινε πρόεδρος το 1956. Άμεσα προώθησε μια πολιτική εκτεταμένου εθνικισμού και εκβιομηχάνισης της χώρας. Αυτή η πολιτική είχε βαθιές συνέπειες για όλες τις ξένες κοινότητες, ανάμεσά τους και για τους Έλληνες της Αιγύπτου. Η μαζική αποχώρηση των Ελλήνων από την Αίγυπτο έγινε κυρίως από το 1956 έως τα μέσα της δεκαετίας του 1960, με αποκορύφωμα μετά το 1956, χρονιά της Κρίσης του Σουέζ.

    Σύμφωνα μάλιστα με την πρώτη επίσημη απογραφή της Αιγύπτου το 1907, οι κατέχοντες επισήμως την ελληνική υπηκοότητα κάτοικοι της χώρας ανέρχονταν σε 132.947, στους οποίους προστέθηκαν άλλες 40.000, προερχόμενοι από εδάφη υπό τουρκική κατοχή, και άλλες 30.000 μη αναγνωρισμένης υπηκοότητας, πλην ελληνόφωνοι.

    «Το διάστημα μεταξύ 1880 και 1920 σημειώθηκε η μεγαλύτερη οικονομική ανάπτυξη των Ελλήνων της Αιγύπτου. Δημιουργήθηκαν κοινότητες με προεξάρχουσα εκείνη της Αλεξανδρείας, αλλά και του Καΐρου, σύλλογοι και εμπορικά σωματεία, αδελφότητες, ενώ ιδρύθηκαν νοσοκομεία, πτωχοκομεία, ορφανοτροφεία ακόμη και φιλανθρωπικά σωματεία για την ενίσχυση με συσσίτια των αδυνάμων να συντηρηθούν οικονομικά. Γενικά ο ελληνισμός της Αιγύπτου ανεδείχθη σε κυρίαρχη από οικονομικής πλευράς δύναμη, με έντονη πνευματική και κοινωνική δράση, λαμπρύνοντας την ίδια του την πατρίδα, την Ελλάδα, στη φιλόξενη γη της Αιγύπτου, μιας χώρας με μακραίωνη επίσης ιστορία.»[1]

    Θα πρέπει επίσης να σημειώσουμε ότι παρά το γεγονός ότι η ελληνική παροικία συμπαραστάθηκε στην προσπάθεια της Αιγύπτου να απαλλαγεί από τη μοναρχία και τη βρετανική επιρροή, καμία ουσιαστική πρόβλεψη δεν συνέτεινε ώστε να εξαιρεθούν οι Έλληνες από τα περιοριστικά μέτρα.

     «Έως τα τέλη της δεκαετίας του 1950 η ζωή των Ελλήνων της Αιγύπτου είχε καταστεί αρκετά δύσκολη. Στις αρχές της επόμενης δεκαετίας κατέστη σχεδόν αδύνατη. Αιτία το ευρύ πρόγραμμα εθνικοποιήσεων ξένων και αιγυπτιακών επιχειρήσεων στο πλαίσιο του πρώτου προγράμματος Πενταετούς Σχεδιασμού, που τέθηκε σε εφαρμογή το 1960. Τον Φεβρουάριο εθνικοποιήθηκαν η Τράπεζα της Αιγύπτου και η Εθνική Τράπεζα, τον Μάιο εθνικοποιήθηκε ο Τύπος, και οι συγκοινωνίες του Καΐρου ανατέθηκαν στις δημοτικές αρχές της πόλης. Το καλοκαίρι του 1961 το κράτος ανέλαβε τον έλεγχο ολόκληρου του εισαγωγικού εμπορίου και μεγάλου μέρους του εξαγωγικού και καθόρισε κλίμακα φορολογίας με σκοπό το ανώτατο ετήσιο εισόδημα στην Αίγυπτο να μην ξεπερνά τις 5.000 αιγυπτιακές λίρες. Σύμφωνα με την Εθνική (συνταγματική) Χάρτα του Μαΐου 1962, μόνο ο «εθνικός καπιταλισμός» θα επιτρεπόταν στη χώρα.» [2]

    Ο Νάσερ δεν εξέδωσε καμία διαταγή που να λέει ρητά «οι Έλληνες απελαύνονται» όπως και για τους άλλους ξένους υπηκόους. Χρησιμοποίησε οικονομικά και διοικητικά μέτρα που έκαναν την παραμονή τους πρακτικά αδύνατη:

 

Ø  Εθνικοποιήσεις επιχειρήσεων (1956–1961): εργοστάσια, τράπεζες, σχολεία και εμπορικές εταιρείες που ανήκαν σε ξένους ή σε μειονότητες περιήλθαν στο κράτος.

Ø  Περιορισμοί στην κατοχή περιουσίας και επαγγελματικών αδειών.

Ø  Απαγόρευση μεταφοράς κεφαλαίων στο εξωτερικό, κάτι που καθιστούσε αδύνατη τη συνέχιση των εμπορικών δραστηριοτήτων.

Ø  Απαίτηση αιγυπτιακής υπηκοότητας για επαγγελματικές άδειες και εργασία στο Δημόσιο ή σε κρατικοποιημένες επιχειρήσεις.

 

     Οι πολιτικές αυτές χτύπησαν ιδιαίτερα τις ελληνικές κοινότητες της Αλεξάνδρειας και του Καΐρου, όπου πολλοί Έλληνες δραστηριοποιούνταν στο εμπόριο, τη ναυτιλία, τη βιομηχανία και την εκπαίδευση.

 

 

Ποιοι όμως ήταν οι λόγοι που οδήγησαν τον Νάσερ να υλοποιήσει τα παραπάνω μέτρα, ουσιαστικά εναντίον των ξένων κοινοτήτων;

 

Ø  Αιγυπτιακός εθνικισμός και από-αποικιοποίηση. Ήθελε να περιορίσει την επιρροή των Ευρωπαίων και να ενισχύσει την οικονομική ανεξαρτησία της χώρας.

Ø  Αντίδραση στην Κρίση του Σουέζ (1956), όταν η Βρετανία, η Γαλλία και το Ισραήλ επιτέθηκαν στην Αίγυπτο μετά την εθνικοποίηση της Διώρυγας. Με την ανάληψη της προεδρίας όλες οι ξένες κοινότητες αντιμετωπίστηκαν με καχυποψία.

Ø  Ιδεολογικός σοσιαλισμός — το όραμα του Νάσερ για «αραβικό σοσιαλισμό» περιλάμβανε τη μεταφορά των μέσων παραγωγής στο κράτος. (επί της ουσίας κρατισμός)

 

Μέχρι τα τέλη του 1960 είχαν εγκαταλείψει τη χώρα, πηγαίνοντας κυρίως:

Ø  στην Ελλάδα (κυρίως Αθήνα και Πειραιά),

Ø  στην Αυστραλία,

Ø  στη Νότια Αφρική,

Ø  και σε μικρότερο βαθμό στην Αμερική και την Κύπρο.

 

 

ΧΡΟΝΟΛΟΓΙΟ: Οι Έλληνες της Αιγύπτου και η εποχή του Νάσερ

 

ΕΤΟΣ	ΓΕΓΟΝΟΣ - ΣΗΜΑΣΙΑ	ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ
1952	Πραξικόπημα των «Ελεύθερων Αξιωματικών» – κατάργηση της μοναρχίας του Φουάντ Β΄.Ανάληψη εξουσίας από τον Γκαμάλ Άμπντελ Νάσερ (πραγματικός ηγέτης από το 1954).	Αρχή της νέας εθνικιστικής εποχής.
1954	Ο Νάσερ γίνεται επίσημα πρωθυπουργός και αργότερα πρόεδρος.	Προώθηση πολιτικής «αιγυπτιοποίησης» της οικονομίας και της κοινωνίας.
1956	Εθνικοποίηση της Διώρυγας του Σουέζ. Επέμβαση Βρετανίας–Γαλλίας–Ισραήλ.	Η Αίγυπτος στρέφεται εναντίον των δυτικών συμφερόντων· αρχίζει κύμα δυσπιστίας προς τις ευρωπαϊκές μειονότητες (Έλληνες, Ιταλούς, Γάλλους).
1957-1961	Εθνικοποιήσεις τραπεζών, βιομηχανιών, σχολείων και εμπορικών εταιρειών.	Πλήττονται άμεσα οι Έλληνες επιχειρηματίες, εκπαιδευτικοί και επαγγελματίες. Πολλοί αναγκάζονται να φύγουν.
1962-1965	Εντατικοποίηση του σοσιαλιστικού προγράμματος του Νάσερ.	Η κατοχή ιδιωτικής περιουσίας περιορίζεται δραστικά. Μαζική φυγή των Ελλήνων από την Αίγυπτο.
1970	Θάνατος του Νάσερ ο Ανουάρ Σαντάτ τον διαδέχεται.	Οι σχέσεις με τη Δύση βελτιώνονται, αλλά ο ελληνισμός της Αιγύπτου έχει ήδη σχεδόν εκλείψει. Σήμερα ζούνε στηνν Αίγυπτο περί τις 9.000          έλληνες. κυρίως στην Αλεξάνδρεια και το Κάιρο. Συντηρούν σχολεία, εκκλησίες και πολιτιστικά ιδρύματα, κρατώντας ζωντανή τη μνήμη του αιγυπτιώτικου ελληνισμού.

 

 

Πηγές

 

[1] Απόσπασμα από την εφημερίδα της 25^ης Νοεμβρίου 2008 «ΤΟ ΒΗΜΑ»

[2] Απόσπασμα από την εφημερίδα της 20^ης Δεκεμβρίου 2015

     «ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ»

[3] Bικιπαίδεια

ΠΟΝΟΣ / ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ ΓΚΟΓΚΑΣ ( Ποιητική Συλλογή: ΞΕΡΩ ΕΝΑΝ ΤΟΠΟ)

 

Χρόνια φεύγω μακριά, τα μαλλιά μου ασπρίσανε.
Πάντα αφήνω κερί σ΄ ένα τάφο και κλαίω.
Η ζωή κι η αυγή σε δυο δρόμους  χωρίσανε.
Σ΄ ένα δάκρυ στη γη, μια βαρκούλα που πλέω.
 
Πάντα φτάνω αργά στην πατρίδα. Νυχτώνει.
Ένας ύμνος  κρυφός, της καρδιά μου στολίδι.
Το κερί που‘χα αφήσει ξημερώματα λιώνει
και γελάει πικρά του θανάτου το φίδι.
 
Επιστρέφω με θλίψη. Σε μια πέτρα ο ήλιος
καθρεφτίζει το φως του. Πρωινό του Απρίλη.
Ας πατήσω το χώμα στην αυλή που πονούσα.
Σαν πουλάκι ας κλείσω τα φτερά μου το δείλι.

ΞΕΡΩ ΕΝΑΝ ΤΟΠΟ (Στρυμονικό Σερρών) από την ποιητική συλλογή : ΞΕΡΩ ΕΝΑΝ ΤΟΠΟ του Δημητρίου Γκόγκα

 

Ξέρω ένα τόπο που ανεμώνες ανθίζουν,
κάπου ψηλά στο στερνό μεσοστράτι.
Τα μάτια μιας μάνας που σαν γέρνει δακρύζουν.
Μοναξιά ο αγέρας. Ειν΄ δικοί μου θανάτοι,
 
του πρωινού οι σταγόνες (σαν ανοίγει την βρύση)
που ραντίζουν το  χώμα. Μυρωδιά του βρεγμένου.
Ανατέλλει ο ήλιος να στεγνώσει την Δύση,
σαν σεντόνι μιας νύφης στα πλευρά του ανέμου.
 
Α! μην ξεχάσω: Μες στο βάζο οι ανεμώνες,
κόκκινες- κόκκινες σαν του αίματος χρώμα.
«Μας τελειώνουν» μας είπες κάποια μέρα «οι Χειμώνες»
Μα το χιόνι σκεπάζει τις καρδιές μας ακόμα.
 
Ξέρω ένα τόπο, που στη μέση του ρέει,
ένα ρέμα. Καράβια δεν δένουν σιμά του.
Σαν ο ήλιος προβάλλει το κορμάκι του καίει,
σαν τα στάχυα σκορπίζουν τα θολά όνειρά του.
 
Προχωράει το βήμα, στων ανθρώπων την σκόνη,
πριν να φύγουν κοιτάνε το ωραίο τους σπίτι.
Χελιδόνια που χτίσαν  φωλιές στης γωνιάς την αγχόνη,
σπουργιτάκια που βρήκανε ήλιο, στο βαθύ του φεγγίτη.
 
Ξέρω ένα τόπο, σε πλατάνια ζωσμένο,
κάποιων φίλων τα χέρια ακόμα να καίνε.
Ένα ψεύτικο δένδρο στην  πλατεία στημένο,
ψάχνουν να βρούνε αλήθειες, μόνο εκείνοι που φταίνε.
 
Με τα χνώτα ασθμαίνουν, δεν ζεσταίνουν τα χέρια.
Κάθε βράδυ στην πρέφα στα χλωμά καφενεία.
Από τόπους σε τόπο μεταφέρουν μαχαίρια,
μια στο χώμα και βγήκαν  μυγδαλιές στα σχολεία.

ΕΠΙΛΟΓΟΣ (από την ποιητική συλλογή: ΑΝΑΣΕΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΚΑΜΠΟΥΛ) του Δημητρίου Γκόγκα

Τέλος Ιούνη 2004

--Καθώς γεννιότανε ο θεός,

                                                Ποιητή μου τι είδες;

--Σταυρωμένους λαούς,  στ΄ ουρανού τις τσιμπίδες.

-Καθώς γελούσε το παιδί,

                                               γράψε ποιητή μου, τι είπες;

--Είπα: χαρές θα σκοντάφτουνε στο σεργιάνι

                                     κι οι λύπες θα κερνούν την οικουμένη.

-Καθώς πονούσε ο θεός, ποιητή μου,

                                     Πες μας τι απομένει;

-Δάκρυ που στάζει στην άκρια της γης

                                    κι αναβλύζει ως μύρο απ΄ το ασκί της ζωής.

Τι ονομάζουμε πολιτειακές και τι πολιτικές αρχές;

 

γράφει ο Δημήτριος Γκόγκας 

 
 
Οι όροι «πολιτειακές αρχές» και «πολιτικές αρχές» μοιάζουν, αλλά αναφέρονται σε διαφορετικά πράγματα. Παρακάτω καταγράφονται οι διαφορές και δίνονται παραδείγματα. 
 
Πολιτειακές αρχές
 
Ο όρος «πολιτειακές αρχές» αναφέρεται στις θεσμικές αρχές του κράτους, δηλαδή στα όργανα που ασκούν εξουσία σύμφωνα με το Σύνταγμα.
Πρόκειται για τους θεσμούς που συγκροτούν την πολιτεία (το κράτος).
 
Παραδείγματα πολιτειακών αρχών:
Ø  Ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας
Ø  Η Βουλή των Ελλήνων
Ø  Η Κυβέρνηση (Πρωθυπουργός και Υπουργοί)
Ø  Τα Δικαστήρια
Δηλαδή, είναι τα όργανα που ασκούν νομοθετική, εκτελεστική και δικαστική εξουσία.

      Ο γλωσσολόγος και φιλόλογος Γ. Μπαμπινιώτης αναφέρει στο λήμμα "πολιτειακός" : αυτός που ανήκει ή που αναφέρεται στην πολιτεία ή στο πολίτευμα: Πολιτειακοί θεσμοί. Σύσκεψη πολιτειακών παραγόντων. Πολιτειακό ζήτημα και ως ουσ. το πολιτειακό, ζήτημα που αφορά το είδος του πολιτεύματος: 
 
Πολιτικές αρχές
 
Οι «πολιτικές αρχές» αναφέρονται σε άτομα ή φορείς που μετέχουν στην πολιτική ζωή, δηλαδή σε αυτούς που καθορίζουν ή εφαρμόζουν πολιτικές επιλογές.
Μπορεί να είναι εκλεγμένοι ή διορισμένοι αξιωματούχοι, ή και πολιτικά κόμματα.
 
Παραδείγματα πολιτικών αρχών:
Ø  Ο Πρωθυπουργός (ως πολιτικός ηγέτης, όχι θεσμικά ως όργανο)
Ø  Οι Υπουργοί
Ø  Οι Δήμαρχοι και Περιφερειάρχες
Ø  Τα πολιτικά κόμματα
 
Συνοψίζοντας:
Ø  Πολιτειακές αρχές → τα θεσμικά όργανα του κράτους (σύμφωνα με το Σύνταγμα).
Ø  Πολιτικές αρχές → οι άνθρωποι ή ομάδες που ασκούν ή καθοδηγούν την πολιτική εξουσία.
 

 πηγές: 

•        Βικιπαίδεια
•        Τεχνητή νοημοσύνη
•        Λεξικό της νεοελληνικής γλώσσας εκδόσεων ΠΑΤΑΚΗ
•        Λεξικό του Γ. Μπαμπινιώτη

ΒΡΑΔΙΕΣ ΣΤΟΝ ΠΑΡΑΔΕΙΣΟ ΤΗΣ ΚΑΜΠΟΥΛ / ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ ΓΚΟΓΚΑΣ (Ποιητική Συλλογή: ΑΝΑΣΕΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΚΑΜΠΟΥΛ)

 29 Μαρτίου 2004

Ανοιγοκλείνουνε γλυκά,

Σαν βλέφαρα οι πόρτες.

Η μουσική σαν λουλουδιών, λευκών ξεπέταγμα,

Των τακουνιών τον θόρυβο

Που αφήνουνε οι πόρνες σκεπάζει!

Γέλια ακούγονται και θόρυβοι ερώτων.

Ήχοι, ως τιτιβίσματα πουλιών,

ερωδιών

που περιμένουνε.

Που προσμένουν φιλί, απ΄ των συντροφικών χειλιών.

Τι θλίψη!

Έμεινα ξέμπαρκος στου κρεβατιού την άκρη

Χωρίς ανάσας θηλυκής, το σκέπασμα κοχλάζει!

Ταράζει

Της άγριας θαλάσσης τα νερά

Και αντηχεί ο πόθος,

Στου ανδρικού κορμιού την λοφοσειρά.

Έχουν ξεσηκωθεί οι λάγνοι

Κι αρματωθήκανε θαρρώ.

Θέλουνε πόρτες να διαβούν

Και αλυχτούν

Σαν κέρβεροι που φύλαγαν σκοπιά στον Άδη!