γράφει ο Δημήτριος Γκόγκας *
Ο Κρίξος (δεν υπάρχουν στοιχεία για την ημερομηνία
γεννήσεως του, πέθανε το 72 π.Χ. πιο συγκεκριμένα σκοτώθηκε σε μάχη κατά των
Ρωμαίων) ήταν Γαλάτης μονομάχος και στρατιωτικός ηγέτης στον Τρίτο Πόλεμο των
Δουλών μεταξύ της Ρωμαϊκής Δημοκρατίας και των επαναστατημένων σκλάβων.
Γεννημένος στη Γαλατία, υποδουλώθηκε από τους Ρωμαίους κάτω από άγνωστες
συνθήκες και εκπαιδεύτηκε ως μονομάχος στην πόλη της Κάπουα.*[1] Το όνομά του
σημαίνει «κάποιος με σγουρά μαλλιά» στα Γαλατικά.[2][3]
Το 73 π.Χ., ο Κρίξος συμμετείχε σε αυτό που ξεκίνησε ως
μια μικρή εξέγερση σκλάβων στη σχολή εκπαίδευσης μονομάχων του Λέντουλους
Βατιάτου* στην Κάπουα, στην οποία περίπου 70 μονομάχοι δραπέτευσαν. Οι σκλάβοι-
μονομάχοι νίκησαν μια μικρή δύναμη που στάλθηκε για να τους ανακαταλάβει και
στη συνέχεια στρατοπέδευσαν στις πλαγιές του Βεζούβιου. Η είδηση της
εξέγερσης των δραπετών μονομάχων εξαπλώθηκε και στη συνέχεια δραπέτευσαν και
άλλοι σκλάβοι οι οποίοι εντάχθηκαν στις τάξεις τους. Εκείνη την εποχή, η ομάδα
των πρώτων πρώην σκλάβων επέλεξε τον Κρίξος - μαζί με τον Θράκα Σπάρτακο και
τον Γαλάτη Οινόμαο - ως έναν από τους ηγέτες της. Ουσιαστικά ο Κρίξος ήτα
υπαρχηγός του Σπάρτακου. Αργότερα και ενώ βρισκόταν σε συνεχή εξέλιξη η εξέγερση,
ένας άλλος Γαλάτης, ο Κάστος και ο Κέλτης πρώην μονομάχος Γάννικος υπηρέτησαν
επίσης ως στρατηγοί υπό τον Σπάρτακο.
Το επαναστατικό αυτό κίνημα, θα γινόταν γνωστό ως ο Τρίτος Πόλεμος των Δούλων (73–71 π.Χ.),
σημείωσε πολυάριθμες στρατιωτικές επιτυχίες. Κατατρόπωσαν τις δυνάμεις της πολιτοφυλακής
που έστειλε η Ρωμαϊκή Σύγκλητος για να καταστείλουν την εξέγερση, κατεβαίνοντας
με ραπέλ* τους βράχους του Βεζούβιου, επιτιθέμενοι στο ρωμαϊκό στρατόπεδο από τα μετόπισθεν. Μετά από αυτές τις πρώτες επιτυχίες, χιλιάδες συνάδελφοι σκλάβοι συνέρρευσαν
στις τάξεις τους, μέχρι που ο αριθμός τους έφτασε πιθανότατα και στις 150.000.
Για λόγους τώρα που δεν είναι σαφείς, ο Κρίξος και περίπου
30.000 ακόλουθοί του φαίνεται να χωρίστηκαν από τον Σπάρτακο και το κύριο σώμα
των δραπετών σκλάβων προς τα τέλη του 73 π.Χ. Οι σύγχρονοι ιστορικοί έχουν διατυπώσει
δύο πιθανές θεωρίες για τη διάσπαση.
α. Μια θεωρία προτείνει ότι ο Κρίξος και οι
οπαδοί του είχαν την πρόθεση να λεηλατήσουν τη ρωμαϊκή ύπαιθρο με πιθανότητα να
βαδίσουν προς τη Ρώμη, ενώ ο Σπάρτακος και οι οπαδοί του ήθελαν να διασχίσουν
τις Άλπεις για να φτάσουν στη Γαλατία και από εκεί να οδηγηθούν προς τις χώρες τους
και να αποκτήσουν την πλήρη ελευθερία.
β. Μια δεύτερη θεωρία είναι, ότι η διάσπαση
είχε στρατηγική αξία και σχεδιάστηκε από τον Σπάρτακο και τον Κρίξο ως έναν
τρόπο για την προώθηση των στρατηγικών τους στόχων.
Ωστόσο, οι ενέργειες του
Σπάρτακου εγείρουν περισσότερα ερωτήματα σχετικά με τις προθέσεις τους. Και οι
δύο αφηγήσεις του Αππιανού* και του Πλούταρχου* αναφέρουν ότι αφού ο Σπάρτακος
νίκησε τον Λέντυλο, γύρισε πίσω και επιτέθηκε σε έναν στρατό πίσω του. Στη μία
αφήγηση, ήταν ο στρατός του Λούκιου Γέλλιου Πουμπλιόλα, στην άλλη, ήταν μια
ανώνυμη ρωμαϊκή δύναμη.*[4]
Όποιος και αν ήταν ο λόγος για τη διάσπαση, το απόσπασμα
του Κρίξου αντιμετώπισε έναν ρωμαϊκό στρατό υπό τη διοίκηση του Ρωμαίου υπάτου
Λούκιου Γέλλιου Πουμπλιόλα κοντά στο όρος Γκαργκάνο* το 72 π.Χ. Οι δύο λεγεώνες
των υπάτων υπό τη διοίκηση του Πουμπλιόλα αναπτύχθηκαν αμυντικά κατά μήκος της
κορυφής ενός λόφου, ενώ οι σκλάβοι με επικεφαλής τον Κρίξο πραγματοποίησαν
τρεις ανεπιτυχείς επιθέσεις σε μια απότομη πλαγιά, κατά τις οποίες τα δύο τρίτα
του στρατού των σκλάβων έχασαν τη ζωή τους.[4][5] Ο ίδιος ο Κρίξος, ο οποίος (όπως
αναφέρουν οι ιστορικοί) πολέμησε γενναία σε μια ύστατη προσπάθεια, αλλά σκοτώθηκε
στην άνιση σύγκρουση.
Ο Σπάρτακος, όταν άκουσε για την ήττα του Κρίξου και των
δυνάμεών του, διοργάνωσε μονομαχικούς αγώνες, στους οποίους ανάγκασε
αιχμαλώτους Ρωμαίους στρατιώτες να πολεμήσουν μέχρι θανάτου. Γράφεται στην ιστορία ότι 300 ή 400 Ρωμαίοι
θυσιάστηκαν προς τιμήν του Κρίξου.[6][7]
Στον κινηματογράφο
- Τον Κρίξο, υποδύθηκε ο Τζον Άιρλαντ στην ταινία του 1960, "Σπάρτακος".
- Ο Κρίξος εμφανίζεται ως χαρακτήρας στο Musical Version of Spartacus του Τζεφ Γουέιν, τον οποίο υποδύεται ο πρώην τραγουδιστής των Marillion, Φις.
- Τον Κρίξο,υποδύεται ο Πολ Κίνμαν στην τηλεοπτική ταινία του 2004, "Σπάρτακος".
- Τον Κρίξο,υποδύθηκε ο Μάνου Μπένετ στην τηλεοπτική σειρά του Starz, Σπάρτακος: Αίμα και Άμμος,[8] καθώς και στο prequel "Σπάρτακος: Θεοί της Αρένας" και τις συνέχειες "Σπάρτακος: Εκδίκηση" και "Σπάρτακος: Ο Πόλεμος των Καταραμένων". Σε αντίθεση με την ταινία του 1960, στην οποία ο Κρίξοςς και ο Σπάρτακος γίνονται γρήγορα στενοί φίλοι, η σειρά του Starz αρχικά τους απεικονίζει ως έντονους αντιπάλους με σχεδόν μίσος ο ένας για τον άλλον. Μόνο μετά την εξέγερση οι δυο τους γίνονται σεβαστοί φίλοι.
- Στην ταινία: Spartacus: Blood and Sand του 2010 τον Κρίξο υποδύεται ο αυστραλός ηθοποιός Jonathan Manu Bennett
Στο πολεμικά παιχνίδια Heroscape, ο Κρίξοςς εμφανίζεται ως ένας μοναδικός ήρωας μονομάχος, έχοντας
διασωθεί από τον Αρχκυρί Έιναρ πριν από τον θάνατό του.
Οι παρακάτω πληροφορίες έχουν ληφθεί από την Βικιπαίδεια
και δεν έχουν τύχει επεξεργασίας
- Κάπουα: Η Κάπουα (λατινικά: Capŭa, ελληνικά: Καπύη) ήταν μια από τις μεγαλύτερες πόλεις στην αρχαιότητα, στην Ιταλία. Βρισκόταν στο μέρος όπου σήμερα βρίσκεται η πόλη Σάντα Μαρία Κάπουα Βέτερε, στη Καμπανία, στη νότια Ιταλία.
Δεν είναι γνωστό πότε ακριβώς ιδρύθηκε. Σύμφωνα με αρχαιολογικά ευρήματα από την περιοχή, οι Ετρούσκοι βρίσκονταν εκεί ήδη από το 10ο–8ο αιώνα π.Χ. Ο Κάτων τοποθετεί την ίδρυση της Κάπουα 260 χρόνια πριν την κατάκτησή της από τους Ρωμαίους, δηλαδή τον 7ο αιώνα π.Χ ενώ ο Ρωμαίος ιστορικός Βελλήιος Πατέρκουλος γύρω στο 800 π.Χ. Νεότεροι ιστορικοί εκτιμώντας διαφορετικά τα λεγόμενα του Κάτωνα τοποθετούν την ίδρυση της Κάπουα αργότερα, τον 6 αιώνα π.Χ. Η Κάπουα καταστράφηκε τον 9ο αιώνα μ.Χ από τους Σαρακηνούς και οι περισσότεροι κάτοικοί της κατέφυγαν στο γειτονικό Κασιλίνουμ (Casilinum), όπου σήμερα βρίσκεται η σύγχρονη πόλη Κάπουα.
- Ο Γναίος Κορνήλιος Λέντουλος Βατιάτος (Gnaeus Cornelius Lentulus Vatia) ήταν Ρωμαίος ιδιοκτήτης σχολής μονομάχων (lanista) στην Καπούα. Από τη σχολή του, ο Σπαρτάκος και περίπου 70-78 ακόλουθοί του επέδρασσαν το 73 π.Χ., γεγονός που οδήγησε στην τρίτη δουλοπαροικιακή σύγκρουση.
- Η καταρρίχηση είναι η τεχνική κατάβασης από βράχο ή η κατάβαση σε φαράγγι μετά την αναρρίχηση. Η κατάβαση γίνεται πάνω στο σχοινί με το οποίο χρησιμοποιήθηκε για την άνοδο ή ενώνοντας (συνήθως) δύο σχοινιά και τοποθετώντας πάνω τους ένα απλό εργαλείο, που λέγεται οχτάρι, με το οποίο στην ουσία ο καταρριχητής γλιστράει πάνω στο σχοινί έως ότου φθάσει στο έδαφος. Στην αναρριχητική ορολογία έχει επικρατήσει η ξενική λέξη rappel για τη διαδικασία αυτή, ενώ η κατάβαση από βράχο με πεζοπορία ονομάζεται επίσης καταρρίχηση.
- Ο Αππιανός (Αππιανός Αλεξανδρεύς) ήταν Ρωμαίος ιστορικός ελληνικής καταγωγής. Γεννήθηκε γύρω στο 95 στην Αλεξάνδρεια. Ήταν γόνος πλούσιας οικογένειας. Ανέλαβε διοικητικά αξιώματα στη γενέτειρα του και αργότερα, εγκατεστημένος στη Ρώμη, άσκησε καθήκοντα συνηγόρου σε δίκες ενώπιον των αυτοκρατόρων και προάχθηκε μετά το 147 σε αυτοκρατορικό επίτροπο στην Αίγυπτο. Πέθανε περίπου το 165. Έγραψε τη ρωμαϊκή ιστορία από την εποχή του Αινεία μέχρι τις μέρες του, με τίτλο Ρωμαϊκά. Το έργο του αποτελείται από 24 βιβλία. Διαίρεσε την ιστορία κατά έθνη με τη χρονολογική σειρά που κατακτήθηκαν από τους Ρωμαίους. Η μόνη εξαίρεση είναι τα βιβλιά 13-17 που αναφέρονται στους εμφυλίους πολέμους.
- Πλούταρχος: Γεννημένος στη μικρή πόλη της Χαιρώνειας, στη Βοιωτία, πιθανώς κατά τη διάρκεια της βασιλείας του Ρωμαίου αυτοκράτορα Κλαύδιου, ο Μέστριος Πλούταρχος ταξίδεψε πολύ στον μεσογειακό κόσμο της εποχής του στην Ελλάδα και στην Αίγυπτο και δύο φορές στη Ρώμη, (βλ. Πλούταρχος. Δημοσθένης. 2.2, Πλούταρχος. Όθων 14.1-2, Πλούταρχος. Όθων 18.1). Είχε φίλους Ρωμαίους με ισχυρή επιρροή, ανάμεσα στους οποίους ξεχωρίζουν ο Σόσκιος Σενέκιος και ο Φουνδανός, και οι δύο σημαντικοί Συγκλητικοί, στους οποίους ήταν αφιερωμένα ορισμένα από τα ύστερα κείμενά του. Έζησε το μεγαλύτερο μέρος της ζωής του στη Χαιρώνεια, όπου λέγεται ότι μυήθηκε στα μυστήρια του Απόλλωνα. Ήταν πρεσβύτερος των ιερέων του Απόλλωνα στο Μαντείο των Δελφών, (βλ. Ηθικά 792F) όπου ήταν υπεύθυνος για την ερμηνεία των χρησμών της Πυθίας, αξίωμα που κράτησε για 29 έτη έως τον θάνατό του. Έζησε μια ιδιαίτερα δραστήρια κοινωνική και πολιτική ζωή, κατά τη διάρκεια της οποία παρήγαγε ένα απίστευτο σώμα κειμένων, που επιβίωσαν ως την εποχή μας.
- Οι βαθμοί στον ρωμαϊκό στρατό περιλάμβαναν ιεραρχικά στελέχη όπως ο Legatus (λεγάτος), ο Tribunus (τριβούνος) και οι διάφοροι βαθμοί εκατονταρχίας, με τον Primus Pilus να είναι ο πιο υψηλόβαθμος εκατόνταρχος. Υπήρχαν επίσης και άλλοι βαθμοί για εξειδικευμένες θέσεις, όπως Optio (βοηθός εκατόνταρχου), Tesserarius (αρχηγός φυλακής) και Draconarius (σημαιοφόρος δράκου).
Ανώτεροι βαθμοί
Ø
Legatus Augusti pro praetore: Αυτοκρατορικός
λεγάτος, διοικητής μιας ρωμαϊκής επαρχίας.
Ø
Tribunus Laticlavius: Τριβούνος με πλατύ λωρίδα
(ευρύς μωβ δακτύλιος), δεύτερος σε διοίκηση μιας λεγεώνας.
Ø
Primus Pilus: Ο πιο υψηλόβαθμος εκατόνταρχος, ο
οποίος ήταν και μέλος του ιππικού τάγματος.
Βαθμοί εκατονταρχίας (Centurionate)
Ø
Primi Ordines: Οι εκατόνταρχοι της πρώτης
κοόρτης.
Ø
Primus Pilus: Εκατόνταρχος του πρώτου λόχου της
πρώτης κοόρτης.
Ø
Princeps Prior: Εκατόνταρχος του δεύτερου λόχου
της πρώτης κοόρτης.
Ø
Princeps Posterior: Εκατόνταρχος του τρίτου
λόχου της πρώτης κοόρτης.
Ø
Hastatus Prior: Εκατόνταρχος του τέταρτου λόχου
της πρώτης κοόρτης.
Ø
Hastatus Posterior: Εκατόνταρχος του πέμπτου
λόχου της πρώτης κοόρτης.
Ø
Optio: Βοηθός του εκατόνταρχου, πιθανός
διάδοχος.
Ø
Tesserarius: Αρχηγός της νυχτερινής περιπολίας
και φύλακας των μυστικών της διμοιρίας.
Άλλοι βαθμοί
Ø
Draconarius: Σημασιοφόρος που έφερε τη σημαία
του δράκου.
Ø
Imaginifer: Σημασιοφόρος που έφερε την εικόνα
του Αυτοκράτορα.
Ø
Vexillifer: Σημασιοφόρος που έφερε την σημαία
της μονάδας, το "vexillum".
Ø
Evocatus: Πρώην στρατιώτης που επανακατατάχθηκε
ως εθελοντής.
- Το Γκαργκάνο (Gargano) είναι χερσόνησος και περιοχή της Επαρχίας Φότζα, στην Απουλία της νοτιοανατολικής Ιταλίας. Αποτελείται από έναν ευρύ απομονωμένο ορεινό όγκο και απολήγει στο ομώνυμο Ακρωτήριο Γκαργκάνο, όντας το χαρακτηριστικότερο έξαρμα της ιταλικής ακτής της Αδριατικής θάλασσας, το «σπιρούνι» στην «μπότα» της Ιταλίας. Το υψηλότερο σημείο της χερσονήσου είναι το Μόντε Κάλβο, με υψόμετρο 1.065 μέτρα. Το μεγαλύτερο μέρος της υψηλής περιοχής της, περίπου 1.200 τετραγωνικά χιλιόμετρα, αποτελεί τμήμα του Εθνικού Πάρκου του Γκαργκάνο, που ιδρύθηκε το 1991. Το νότιο μέρος της χερσονήσου σχηματίζει τον Κόλπο της Μανφρεντόνια, στον μυχό του οποίου βρίσκεται το ομώνυμο λιμάνι.Η Χερσόνησος Γκαργκάνο καλύπτεται μερικώς από το σωζόμενο μέρος ενός αρχαίου δάσους, της Foresta Umbra των Ρωμαίων, του μοναδικού που απέμεινε στην Ιταλία από το προϊστορικό δάσος βελανιδιάς και οξιάς που κάποτε κάλυπτε μεγάλο μέρος της Κεντρικής Ευρώπης (το αντίστοιχο μεγαοικοσύστημα ονομάζεται «ορεινό δάσος φυλλοβόλων των Απεννίνων»). Ο Ρωμαίος ποιητής Οράτιος αναφέρει τις βελανιδιές τού Garganus στις Ωδές του (II, ix).
- McLynn, Frank (2009). Heroes & Villains: Inside the minds of the greatest warriors in history. Random House. p. 8. ISBN 9781605980294. Retrieved 12 December 2012.
- Breeze, Andrew (2008). "Cricklade and the Britons". Wiltshire Archaeological & Natural History Magazine. Vol. 101. pp. 315–317. ...the Gaulish name Crixus, cognate with Latin Crispus 'curly-headed one'...
- Rhŷs, John (1905). Proceedings of the British Academy, Vol. II: Celtae and Galli. London: The British Academy. p. 49.
- "Appian on Spartacus". Appian on Spartacus. Retrieved January 18, 2021.
- Fields, Nic (21 July 2009). Spartacus and the Slave War 73-71BC. Bloomsbury USA. pp. 55 & 60–61. ISBN 978-1-84603-353-7.
- Strauss (2009, UK edition) "Spartacus added a bitter twist by reversing roles: he made the slaves spectators and the Romans gladiators. The occasion was Crixus’s funeral games. ... Spartacus called up 300 (or 400 according to another source) Roman prisoners and had them fight to the death around a pyre - a symbol, at least, of Crixus, assuming his body had not been recovered."
- Futrell, Alison (2010). Blood in the Arena: The Spectacle of Roman Power. University of Texas Press. p. 183. ISBN 9780292792401. After the defeat of Crixus by a consular army, Spartacus sacrificed 300 Roman prisoners to the spirit of his deceased colleague.[61] Here a distinction in treatment is clearly drawn between the 300 Romans whom he sacrificed and the totality of the remaining prisoner group, whom he simply destroyed.
- Starz. "Manu Bennett in Spartacus: Blood and Sand". Archived from the original on July 17, 2011. Retrieved January 31, 2010.
- Βικιπαίδεια
* Γενική παρατήρηση: Το μεγαλύτερο μέρος του κειμένου είναι σε ελεύθερη μετάφραση από το αρχικό κείμενο της Βικιπαίδειας στην Αγγλική Γλώσσα, με παρεμβάσεις δικές μου, όπου κρίθηκε απαραίτητο. Η βιβλιογραφία αναρτήθηκε ως έχει με πρόσθεση της: Βικιπαίδειας.
