Η μοίρα του Ποιητή και της Ποιήτριας

 γράφει με σεβασμό ο Δημήτριος Γκόγκας

     

Από την αρχή του κόσμου οι ποιητές και οι ποιήτριες ασκούσαν ιδιαίτερη γοητεία στους ανθρώπους. Είχαν μέσα τους εκείνη τη δύναμη να κεντούν τη ζωή και τον θάνατο με μαεστρία,  σε μια προσπάθεια να τον αλλάξουν και να τον κάνουν καλύτερο. Σίγουρα τον έκαναν καλύτερο και συνεχίζουν να το κάνουν, αν και δεν κατορθώνουν να τον αλλάξουν ριζικά.  

      Όλοι στην αυλή τους θα θέλουν να έχουν έναν ποιητή, μια ποιήτρια, κάποιον δικό τους που θα αποτυπώνει σε λίγες γραμμές όλα όσα ονειρεύονται, όσα έχουν μέσα στη ψυχή τους και δεν μπορούν οι ίδιοι. Μόνο ο ποιητής, η ποιήτρια,  έχει αυτή την δύναμη, την τεχνική του λόγου. Την τέχνη να υψώνει στον ουρανό το άπτερο πουλί, να ζωγραφίζει στο διάφανο χαρτί, να λειτουργεί με θεϊκή λαλιά.

     Κι όμως, ενώ η παρουσία του ποιητή και της ποιήτριας κρίνεται αναγκαία στο διάβα του χρόνου, αυτοί είναι αναγκασμένοι να εργάζονται για να μπορέσουν να επιβιώσουν και να ζήσουν εαυτούς και οικογένειες και στον ελεύθερο χρόνο τους να ασχολιούνται με την ποίηση. Πολλές φορές μάλιστα δεν έχουν την ευτυχία του ελεύθερου χρόνου ως εργαζόμενοι, οπότε αναμένουν να συνταξιοδοτηθούν προκειμένου να βγάλουν τα εσώψυχα τους και τα μελανά σκοτάδια τους. Που δεν είναι άλλα, παρά η πορεία τους και η βάδιση της πλάσης. Φυσικά δεν θα πρέπει να αμελήσουμε την ύπαρξη ποιητών που έχουν λύσει το βιοποριστικό τους πρόβλημα, οπότε αφήνονται αμέριμνοι στην τέχνη της ποιήσεως.

     Το όνειρο κάθε ποιητή/τριας και σκοπός, προφανώς είναι η έκδοση μιας ποιητικής συλλογής ή εφ΄ όσον είναι πολυγραφότατος, η έκδοση πολλών ποιητικών συλλογών. Δεν τον/την προβληματίζει η απουσία αγοράς. Δεν τον/την ενοχλεί σχεδόν καθόλου, έχει συμβιβαστεί με την πραγματικότητα. Τον/την ενδιαφέρει η υστεροφημία. Καλή ή κακή. Δεν είναι μάταιη αυτή η προσπάθεια, όμως το στίγμα του/της πρέπει, επιβάλλεται να μείνει επί της γης.

     Στην προσπάθεια της έκδοσης θα πάρει προσφορές από διάφορους εκδοτικούς οίκους, που θα εκμεταλλευτούν ότι καλό και κακό έχει το πνεύμα του, θα του την χρεώσουν ως χρυσόμαλλο δέρας και στα ψιλά γράμματα που κανείς και κει δεν διαβάζει θα αποποιηθεί και τα πνευματικά του δικαιώματα. Αν, ως ποιητής/τρια είναι τρανός/νη και μεγάλος/λη, μπορεί μετά από χρόνια να δει τις ποιητικές του/της συλλογές να πουλιούνται σε υπαίθριους πάγκους ή παλαιό- βιβλιοπωλεία σε εξευτελιστικές τιμές. Σε τέτοια στέκια αγόρασα πριν από χρόνια συλλογές του Ο. Ελύτη και του Κ. Παλαμά έναντι ενός (1)ευρώ!

     Ο ίδιος/ η ίδια βέβαια, θα προσπαθήσει να προωθήσει το πόνημα και θα μεριμνήσει την πραγματοποίηση μιας παρουσίασης. Εκεί θα βρεθούν φίλοι και συγγενείς και ελάχιστοι λάτρεις της ποίησης, ίσως κάποια μέλη μιας Πνευματικής – Πολιτιστικής Κίνησης, θα υπάρξουν εδέσματα, πιθανώς μια αοιδός ή ένας τροβαδούρος, αν είναι και κοινωνικά δικτυωμένος μέλη της υψηλής κοινωνίας και εκπρόσωποι των δημοτικών αρχών. (Αν δεν υπάρχει μουσική και φαγητό, άρτος και θεάματα , πώς να επιβιώσεις.) Θα υπογράψει περιχαρής και θα πουλήσει ένα πολύ μικρό ποσοστό των αντιτύπων, ίσα που αγγίζει την αξία του μισού χρηματικού ποσού που ξόδεψε. Τα υπόλοιπα με το χαμόγελο στα χείλη τα μοιράζει από εδώ και από εκεί, προκειμένου να αδειάσει και η αποθήκη στο σπίτι, γιατί χρειάζεται για άλλους λόγους.

     Σε μια άλλη τραγική πολλές φορές κατάληξη είναι η συμμετοχή, είτε με συμβολικό ποσό ή όχι σε ποιητικούς διαγωνισμούς που διοργανώνονται από Πολιτιστικούς Ομίλους, Ενώσεις Λογοτεχνών, κτλ . Με το πέρας του διαγωνισμού εκδίδεται ποιητική συλλογή και ο συμμετέχων καλείται να την αγοράσει σε μικρότερη τιμή της αγοράς. Καταβάλλει δηλαδή τέλος για τα δικά του πνευματικά δικαιώματα. Παρ΄ όλα αυτά συνεχίζει διότι η τέχνη θέλει θυσίες και ο πραγματικός ποιητής/τρια δεν πτοείται από αυτές τις ποταπές ανθρώπινες μικρότητες.

     Με όλα αυτά δεν θέλω παρά να επισημάνω το αυτονόητο. Ο ποιητής, η ποιήτρια, που γεννιέται με το χάρισμα αυτής της τέχνης και καλείται να το «πελεκήσει» προκειμένου να τον/την οδηγήσει στη θέωση, ή θα εργαστεί σκληρά επί της τέχνης γιατί πρέπει να βάλλει ένα τέλος στους εφιάλτες που τον/την κατατρέχουν, είναι αναγκασμένος από τη ματαιότητα του κόσμου, να αποτυπώνεται επί της γης για να μπορεί να αναπνέει, να ζει, να πεθαίνει και να ανασταίνεται.

Όταν ΜΙΛΑΜΕ για ΠΟΙΗΣΗ

 Όταν μιλάμε για ποίηση, θα πρέπει να χρησιμοποιούμε όχι μόνο την Δημοτική γλώσσα, αλλά την κατανοητή Δημοτική γλώσσα. Η ποίηση θα πρέπει να είναι προσιτή και από τον τελευταίο αναγνώστη της, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι δεν θα υπάρχουν ποιήματα δυσνόητα, μη κατανοητά. Σε αυτές τις περιπτώσεις είναι άκρως επικοδομητική η προσπάθεια ανάλυσης ώστε το "τι θέλει να πει ο ποιητής" να παρουσιάζεται ως θείο δώρο. 

Ποίηση μπορεί να είναι πολύ απλά ένα πουλί που κελαηδάει σε κλαδάκι δένδρου αλλά και σύνθετα όταν ένα αόρατο μάτι πεταρίζει πίσω από τη σκιά ενός σύννεφου επάνω στη ψυχή μας. 

Τι είναι ποίηση; Ποιος είναι ο ποιητής; (με απλά λόγια ) / Δημήτριος Γκόγκας

 Απάντηση σε ερώτηση φίλων στα πλαίσια μιας σχετικής συζήτησης

 

   

Γεννήθηκα και μεγάλωσα σε ένα κεφαλοχώρι. Το σύνολο των κατοίκων του ήταν και είναι αγρότες. Κάποιοι από αυτούς είναι καλοί, κάποιοι μέτριοι και κάποιοι κακοί. Δηλαδή κάποιοι παράγουν καλή σοδειά, κάποιοι μέτρια και κάποιοι κακή. Και ανάλογα με την ποιότητα της παραγωγής τους εισπράττουν και τα δέοντα. Και ενώ μπορεί κάποιοι να μέμφονται ή να πειράζουν αρνητικά τους κακούς αγρότες ακόμα και τους μέτριους, κανείς δεν άκουσα να λέει στους άλλους να αλλάξουν επάγγελμα, ασχολία. Ορισμένοι που ενώ ήσαν καλοί λόγω μικρών μέσων (λίγα χωράφια, κακής ποιότητας εργαλεία κτλ) δεν παρήγαγαν αρκετά μεγάλη ποσότητα, είδαν το εισόδημά τους να μειώνεται. Έτσι αναγκάστηκαν να μεταναστεύσουν και να ασχοληθούν με κάτι άλλο.

   Στο σχολείο, από το Δημοτικό ακόμα οι δάσκαλοι και οι καθηγητές μας γνώρισαν τους Έλληνες Ποιητές. Όσους δηλαδή το έργο τους είχε δει το φως της δημοσιότητας,  είχαν δηλαδή και τα μέσα να το προβάλλουν. Σε εποχές όπου η επικοινωνία ήταν πολύ πιο δύσκολη από την σημερινή, την εποχή όπου οι εκδοτικοί οίκοι είχαν ανοίξει το εύρος των εργασιών τους και επένδυαν πάνω σε γνωστούς συγγραφείς, ποιητές, εμείς δεν είχαμε άλλη δυνατότητα παρά να γνωρίζουμε τους δέκα, είκοσι, τριάντα ποιητές της Ελλάδας που μεσουρανούσαν ή είχαν ήδη γίνει γνωστοί μέσω των σχολικών βιβλίων. Φυσικά κανείς δεν έτρεχε στα βουνά και στα λαγκάδια να εντοπίσει τους λαϊκούς ποιητές, τους ανθρώπους δηλαδή της υπαίθρου που ενίσχυαν με παραλλαγές το δημοτικό τραγούδι και ποίημα, τους ανθρώπους που ασχολούνταν με την λαϊκή, δημοτική ποίηση ή με την συγγραφή στίχων και ποιημάτων. Όποιος είχε την οικονομική δυνατότητα να κατέβει στην πόλη και να καταθέσει την ψυχή του σε κάποιον εκδοτικό οίκο, ίσως είχε και την ευκαιρία να δει το έργο του στις βιτρίνες ενός βιβλιοπωλείου.

   Έτσι γνωρίσαμε τον Ελύτη, τον Καρυωτάκη, τον Σεφέρη, τον Κάλβο, τον Σολωμό, τον Καβάφη και τόσους άλλους (ας με συγχωρέσουν οι φίλοι που δεν αναφέρω τους πάντες) που η ποίησή τους κάθεται σε θρόνο πολύ ψηλό και πολλές φορές κάποιοι θεωρούν πως δεν μπορούμε να μιλούμε για αυτούς. Λάθος φυσικά. Και δεν θυμάμαι φυσικά να λέμε ότι είναι τόσοι πολλοί οι ποιητές. Το αντίθετο, αναζητούσαμε πάντα κάτι καινούργιο μια νέα φωνή, μια νέα ψυχή, ένα καινούργιο ποίημα.

   Σήμερα με την τεχνολογία να στα πόδια μας η αποκάλυψη τόσων πολλών ποιητών είναι συνταρακτική. Πολλές φορές τραγική. Είναι όμως γεγονός, μια πραγματικότητα που θα έπρεπε ο κόσμος να την περιμένει και να την αποδεχτεί χωρίς πολλές αντιρρήσεις και χωρίς πολλά πως και γιατί. Ο κόσμος έχει την δυνατότητα να εκφραστεί και μέσα από τα Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης να κάνει γνωστές τις ανησυχίες του, τις σκέψεις του, την ποίησή του. Την ασχολία του. Δημιουργούν πάρα πολλοί άνθρωποι ποίηση. Ποιούν ποιήματα. Και έχουν κάθε δικαίωμα να ονομάζονται ποιητές. Διότι πολύ απλά ποιητής είναι αυτός που γράφει ποίηση. Δεν είναι τίτλος γαλαζοαίματου, που δίνεται λόγω καταγωγής. Ούτε και τον ποιητή μπορεί να τον προσδιορίσει η καταγωγή, η εκπαίδευση, η μόρφωση, το επάγγελμα.

   Ναι στη σύγχρονη εποχή, οι ποιητές είναι πολλοί.  Θα υποστήριζα ότι είναι πολλοί περισσότεροι από το ποσοστό που μπορεί να αντέξει μια κοινωνία. Πολλοί από αυτούς είναι εξαίρετοι, κάποιοι καλοί ή μέτριοι και κάποιοι άλλοι κακοί. Η παραγωγή ποιημάτων αγγίζει το άπειρο, το αμέτρητο. Πόσο κακό μπορεί να είναι αυτό; Και γιατί κάποιοι από όλους όσους καλούνται ποιητές ή ασχολούνται με την ποίηση να θεωρούν την ύπαρξη ποιητών κακή κατάσταση;  Προσωπικά δεν βρίσκω ενοχλητικό στον λογοτεχνικό Γολγοθά την ύπαρξη κακών, μετρίων, καλών  και εξαίρετων ποιητών. Το αντίθετο. Η συνύπαρξη όλων των … κατηγοριών ποιότητας ποιητών μόνο θετικά μπορεί να κριθεί. Διότι μέσα από τις πολλαπλές παραγωγές μεμονομένων ποιημάτων και συλλογών θα αναδειχθεί ο καλύτερος και το καλύτερο ποίημα. Φυσικά και δεν είναι το ζητούμενο στο τέλος. Εξάλλου όλα είναι σχετικά και κρίνονται ανάλογα με τον χρόνο και τον τόπο. Και όσο και εάν κάποιοι κόπτονται τόσο αντίθετα για την ύπαρξη των ποιητικών διαγωνισμών, ας δούνε την σχετική ιστορία. Πάντα διοργανώνονταν ποιητικού αγώνες και πάντα αναδεικνύονταν νικητές και νικημένοι.  

Τι σημαίνει ποίηση άραγε; Ένας μεγάλος αριθμός ποιητών ή απασχολούντων με την ποίηση προσπάθησαν και έδωσαν ορισμούς. Ο κοινός παρονομαστής είναι ότι η ποίηση προάγει το καλό και πως είναι η μέγιστη κατάθεση της ψυχής του καθενός. Προσωπικά βρίσκω να με καλύπτει  ο ορισμό της ποίησης από τον σημαντικό Αργεντινό συγγραφέα Χόρχε Λουίς Μπόρχες: «Ποίηση είναι η έκφραση του ωραίου, διαμέσου λέξεων περίτεχνα υφασμένων μεταξύ τους». Όποιος λοιπόν ποιεί τούτο ή προσπαθεί να ποιήσει αυτό, γιατί δεν θα πρέπει να ονομαστεί από εμάς ποιητής ή να ονομάσει τον εαυτό του ποιητή χωρίς ντροπή, ενοχή και ενδοιασμό;

Τι είναι ποίηση;

γράφει ο Δημήτριος Γκόγκας

     

Πολλοί ποιητές, συγγραφείς, προσπάθησαν να περιγράψουν τον όρο: Ποίηση. Το είδος αυτό του λογοτεχνικού λόγου, που γεννήθηκε μαζί με τον άνθρωπο. Παραμένει δε στην αρχή, παρά το γεγονός ότι πολύ συχνά πολεμάτε.

      Από τον Αργεντινό λογοτέχνη: Χόσε Λουίς Μπόρχες, ο οποίος την προσδιόρισε ως την  «… έκφραση του ωραίου, διαμέσου λέξεων περίτεχνα υφασμένων μεταξύ τους», έως τον Κώστα Καρυωτάκη (Ἡ ποίηση είναι το καταφύγιο που φθονούμε), τον Γεώργιο Σεφέρη (Η ποίηση έχει τις ρίζες της στην ανθρώπινη ανάσα) ή τον Μανόλη Αναγνωστάκη (Η ποίηση δεν είναι ο τρόπος να μιλήσουμε, αλλά ὁ καλύτερος τοίχος να κρύψουμε το πρόσωπό μας) καθώς και πληθώρα ορισμών από σπουδαίους ποιητές, η ποίηση δεν μπορεί παρά να είναι η συνείδηση της ψυχής. Είναι ο ουσιαστικότερος τρόπος με τον οποίο ο κάθε ποιητής βλέπει τη ζωή, τις πτυχές της (αγάπη, έρωτας, ειρήνη, χρόνος, τόπος, κ.ο.κ) από τη δική του σκοπιά. Έτσι πολλές φορές το ερώτημα πως όλα έχουν γραφτεί, τι απομένει; από μόνο του δίνει την απάντηση. Αυτό που πάντα αναμένει είναι να γραφτεί η νέα εκδοχή, ένα καινούργιο ποίημα για κάθε τι που βιώνουμε, που βιώνεται.

     Η επισήμανση ότι είναι ανεδαφική η προσπάθεια ορισμού της ποίησης, καθώς διαπιστώνεται αδυναμία τοποθέτησή της στον χρόνο (πότε ξεκίνησε η γραφή της;) και στο χώρο (που μπορεί να βρεθεί, να καρπίσει;) θεωρείται λανθασμένη. Η ποίηση γέννημα- θρέμμα της ανθρώπινης υπόστασης, ζει αιώνια, είναι απέθαντη. Είναι ένας αναστάσιμος λόγος, πότε λιτός, πότε πυκνός, άλλοτε χυμώδης, που παίζει σημαίνοντα ρόλο στη πνευματική ζωή του ανθρώπου. Περικλείει το σύνολο των συναισθημάτων επί πάντων, ορατών και αοράτων, στη γη και στον ουρανό. Μοιάζει με πνεύμα Θεού, που εκχέει Λιβάνι και Σμύρνα στις καρδιές και στις ψυχές των ανθρώπων. Λειτουργεί ως κινητήριος δύναμη, στην αρχή, σε κάθε στάση και στο τέλος κάθε διαδρομής. Τέλος, κατέχει το κλειδί της γλώσσας σε κάθε αλφάβητο του κόσμου όλου.